Doların Yükselip Düşme Nedeni Nedir?
Doların Yükselip Düşme Nedeni Nedir?
Türk lirası karşısında doların yükselme ve düşme sebebini basitçe açıklayalım. Bir ürün ya da malın değeri, piyasadaki arz talep dengesine bağlıdır. İnsanların değer biçtiği bir kâğıt parçası olan dolar da aynı şekilde bu dengeye bağlıdır. Finansal piyasalarda dolar arzı sabitken dolara olan talep fazlaysa doların fiyatı artar, talep azsa doların fiyatı düşer. Farklı bir deyişle dolar talebi sabitken piyasada dolar arzı arttığında doların fiyatı düşer, dolar arzı azaldığında ise doların fiyatı artar.
Kısacası, doların fiyatı artıyorsa o ülkede dolara sahip olmak isteyenlerin sayısı artıyor demektir. Dolar ne kadar fazla alınırsa, piyasadaki dolar o kadar azalacak ve doların fiyatı artacaktır. Bu durum sürekli böyle mi işler? Tabii ki hayır. İnsanların dolar alıp kullandığı piyasaya, alınan bu miktardan fazla dolar girmesi durumunda doların fiyatı artmaz.
Peki dolar/döviz bir ülkeye nasıl girer?
Uluslararası yatırımcıların yatırım yapması, ihracat, turizm gelirini örnek verebiliriz. Bu noktada etkili olan bazı etmenler de var. Yabancı yatırımcıların bir ülkeye yatırım yapması için o ülkede güven ortamı ve siyasi istikrar olması gerekiyor. Ülkeler arasındaki dış ilişkiler, turizm sektörünü direkt olarak etkileyebiliyor. Üretim yapmayıp sürekli dışa bağımlı bir ülkede dolar düzenli olarak artıyor.
Tabii ülke merkez bankalarının faiz kararları, kredi derecelendirme kuruluşlarının verdiği kredi notları, enflasyon beklentisi, dünyanın içinde bulunduğu ekonomik ve siyasi durum gibi diğer etmenler de doların yükselip düşmesinde etkili oluyor ancak yukarıda arz-talep dengesi bu konunun temel nedeni diyebiliriz.
Yani ekonomik olarak iyi bir durumda olan ülkenin, para birimi de dolar karşısında o kadar değerlidir.
Peki yabancı paraların Türk lirası karşılığı nasıl belirleniyor?
Kuru belirleyen asıl şey, yerli ve yabancı piyasadaki yapıcı bankalardır. Buna interbank piyasası denir ve elektronik ortamda gerçekleşir. Bu sistemin işleyişi borsanın işleyişi gibidir. Bu piyasada bulunan piyasa yapıcı bankalar, her saniye elektronik platformlara almak ve satmak istedikleri fiyat olmak üzere alış ve satış kotasyonu girerler. Bu platformlar, örnek olarak a bankasının girdiği kotasyonu alır, b bankasının kotasyonuyla karşılaştırır. Böylece anlık fiyat oluşmuş olur. Bu platformlarda her an yaklaşık 200 banka alım-satım kotasyonlarını girer, sistem emirleri karşılaştırır ve anlık genel bir fiyat oluşmuş olur. Dolar/Türk lirası, Euro/Türk lirası olarak ekranda gördüğünüz rakam budur.
Siz, bu bankalar arası piyasaya erişemezsiniz, sadece bankalar emir girebilir. Bu sistemlerde oluşan fiyat, daha sonra banka tarafından üstüne kâr marjı eklenerek internet sitesinde, şubede yayınlanır; siz de o fiyattan alım-satım yaparsınız. Örnek; sistemde oluşan alış 8.4040 satış 8.4060 ise banka bunu kendi cep şubesinde 8.4010- 8.4080 yapar. Hem alım hem de satımdan kazanır.